بزرگنمایی:
کم‌توجهی به بسته‌بندی مناسب محصولات صنایع‌دستی به‌عنوان میراث فرهنگی کشورمان از جمله مشکلات موجود در مسیر شکوفایی این ظرفیت، جذب مشتری و حتی عرضه در داخل و صادرات به خارج از کشور است.
به گزارش تبسم مهر در حالی اقتصاد ایران به‌عنوان یکی از اقتصادهای تک‌محصولی، به دلیل نوسانات قیمت نفت در بعضی از سال‌ها با بحران کاهش درآمدهای ارزی مواجه شده و از سوی دیگر عمده محصولات صادراتی کشور هم به دلیل عدم فرآوری و خام فروشی ارزش‌افزوده چندانی ندارد اما همچنان تجارت صنایع‌دستی مغفول مانده است.
این غفلت در حالی انجام‌شده که تجارت صنایع‌دستی علاوه بر اینکه سهم بالایی در ایجاد اشتغال دارد، هزینه‌های تولید آن پایین است و به زیرساخت‌های گسترده نیاز ندارد و با حجم بالای سرمایه‌گذاری می‌تواند تولیدات متنوعی داشته و به‌عنوان یکی از ارکان رشد اقتصادی و افزایش درآمدهای ارزی کشور از محل صنایع غیرنفتی موردتوجه قرار گیرد.
اینکه چرا کشورهای عمده واردکننده محصولات صنایع‌دستی، ایران را به‌عنوان یک قطب در این حوزه به شمار نمی‌آورند و در عوض کشورهایی مانند هند، چین و حتی ترکیه و تایلند در زمره صاحبان این صنعت قرار می‌گیرند، نشان می‌دهد که ایران تا به امروز بر اساس ظرفیت‌ها و توانایی‌هایش نتوانسته صنایع‌دستی خود را به بازارهای جهانی صادر کند.
چشم‌انداز هنری بی‌بدیل خراسان شمالی
در استان خراسان شمالی هم حضور قومیت‌های مختلف بافرهنگ‌های متنوع سبب شده تا تولیدات صنایع‌دستی و سوغات خراسان شمالی زبانزد باشد و این مهم حاصل هم‌نشینی و آمیختگی اقوام فارس، ترک، کرمانج و ترکمن در کنار یکدیگر است که امروز چشم‌انداز هنری بی‌بدیلی را برای استان به ارمغان آورده‌اند اما نبود بسته‌بندی شکیل و برند مشخص، سال‌هاست که عرضه صنایع‌دستی در بازار را با کم اقبالی مواجه کرده است.
صنایع‌دستی از جایگاهی ویژه در فرهنگ و سنت‌های مردم هر شهرستان و قومی در خراسان شمالی برخوردار است، به‌عنوان‌مثال فرش، قالیچه و پشتی ترکمن حاصل هنر دست زنان پرتلاش ترکمن است و یا کلاه کرکی از هنرهای دستی خاص و کهن شهرستان‌های گرمه و جاجرم است.
خراسان شمالی بیش از 50 نوع صنعت دستی را از سال‌های بسیار دور در خود محفوظ نگاه داشته و در واقع هر یک از این صنایع به‌نوعی برای قومیت‌ها ارزش محسوب می‌شود و نشان‌دهنده توجه و عنایت مردم استان به این‌گونه صنایع و حفظ نمادهای سنتی و بومی منطقه است.
اداره کل میراث فرهنگی استان طی چند سال اخیر برای معرفی صنایع‌دستی خراسان شمالی تلاش‌های بسیاری را داشته و با برگزاری نمایشگاه‌های مختلف حتی در سطح بین‌المللی که کشورهای عضو اکو در سال 90 در یکی از این نمایشگاه‌ها حضور داشتند، سعی در معرفی محصولات بومی حاصل دست هنرمندان را داشته اما نبود بسته‌بندی مناسب و ناتوانی در برند سازی همچنان محصولات زیبای این استان را مغفول باقی گذاشته است.
گلیم‌بافی، نمدبافی، جوراب‌بافی، سفره کردی، جاجیم‌بافی، فرش، قالیچه و پشتی ترکمن، چادرشب بافی، چاروق دوزی، نساجی سنتی، چوخه، زیورآلات سنتی، ساخت سازهای سنتی، کلاه کرکی و... از جمله مهم‌ترین محصولات صنایع‌دستی خراسان شمالی به شمار می‌رود.
تأثیرگذاری بسته‌بندی در عرضه محصول
یک کارشناس اقتصادی درباره اهمیت بسته‌بندی محصولات صنایع‌دستی برای عرضه در بازار فروش، می‌گوید: بیش از 80 درصد محصولات صنایع‌دستی برای هدیه دادن و سوغات خریداری می‌شوند، بنابراین هرچه بسته‌بندی‌ها شکیل‌تر باشد، عرضه بیشتر خواهد بود.
جمشید عوض زاده اظهار می‌کند: ضرورت دارد در ایام خاص که مسافران و گردشگران به استان سفر می‌کنند اطلاعات مناسبی برای خرید محصولات صنایع‌دستی به آن‌ها داده شود اما لازمه این امر وجود بسته‌بندی مناسب است.
عوض زاده وجود برند را یکی از شاخصه‌های مهم جلب اعتماد مردم نسبت به محصولات عنوان می‌کند و می‌افزاید: همان‌طور که معرفی جاذبه‌های گردشگری استان در توسعه و رونق اقتصادی مهم است، شناساندن و برندسازی محصولات صنایع‌دستی نیز باید اهمیت داشته باشد چراکه حضور گردشگر به‌تنهایی برای توسعه اقتصادی کافی نیست.
همان طور که معرفی جاذبه های گردشگری استان در امر اقتصادی مهم است، شناساندن و برندسازی محصولات صنایع دستی نیز باید اهمیت داشته باشد
وی تصریح می‌کند: مسلماً گردشگران به‌ویژه مسافران خارجی برای خرید صنایع‌دستی به برند و شکیل بودن محصول توجه می‌کنند و تا هنگامی‌که نسبت به کالا شناخت نداشته باشند حاضر به خرید محصول موردنظر نخواهند بود.
این کارشناس اقتصادی ادامه می‌دهد: سال‌هاست که افراد زیادی در امر فروش محصولات صنایع‌دستی فعالیت دارند اما به دلیل ناآگاهی از اصول بازاریابی در زمینه فروش موفق نبوده‌اند.
عوض زاده می‌گوید: افراد موفق در امر عرضه محصولات صنایع‌دستی، بسته‌بندی را به‌عنوان اصلی‌ترین شاخص بازاریابی و تبلیغات مدنظر خود قرار داده‌اند چراکه تجربه به آنان ثابت کرده مشتری علاوه بر نیاز به دنبال زیبایی و شکیل بودن بسته است.
وی اظهار می‌کند: بسته‌بندی شکیل در واقع نوعی احترام گذاشتن به مشتری است و همین امر سبب جذب افراد به کالای موردنظر می‌شود.
جایگاه ضعیف صنایع‌دستی خراسان شمالی در سطح کشور
یکی از تولیدکنندگان صنایع‌دستی در خراسان شمالی درباره نبود بازار فروش صنایع‌دستی استان در کشور، می‌گوید: باوجوداینکه تاکنون صنایع‌دستی با کیفیت زیادی در استان تولیدشده اما به دلیل نبود بسته‌بندی مناسب استقبال از محصولات این استان نسبت به دیگر استان‌ها بسیار کم است.
صنایع دستی بسیاری از استان ها در سایر نقاط کشور حتی در فرودگاه های بزرگ از غرفه اختصاصی برخور دارند اما صنایع دستی خراسان شمالی هیچ گاه جایگاهی ندارند
محمد صمدی فرد اظهار می‌کند: صنایع‌دستی بسیاری از استان‌ها در سایر نقاط کشور حتی در فرودگاه‌های بزرگ از غرفه اختصاصی برخوردارند اما صنایع‌دستی خراسان شمالی هیچ‌گاه جایگاهی ندارند.
صمدی فرد می‌افزاید: حیف است محصولات باکیفیت که کارایی ویژه در زندگی افراد دارند را تولید کنیم اما به دلیل نداشتن بسته‌بندی مناسب به فروش نرسانیم و در جهت رشد اقتصادی بی‌تأثیر باشد.
یکی از تولیدکنندگان فرش ترکمن هم می‌گوید: فرش «دو روی» تمام ابریشمی ترکمنی با توجه به ضخامت کم و زیبایی بی‌نظیرش، به‌عنوان یکی از زیباترین صنایع‌دستی کشور محسوب می‌شود به‌طوری‌که در نمایشگاه ایتالیا در سال 95 مورد استقبال قرار گرفت اما مدت‌هاست به دلیل مشکلات ارزی و صادرات خواهان کمی دارد.
یزدانی اظهار می‌کند: چنانچه این محصول منحصربه‌فرد به‌خوبی معرفی شود قطعاً جایگاه اقتصادی ویژه‌ای برای منطقه خواهد داشت.
وی می‌افزاید: متأسفانه تاکنون برای معرفی فرش دو روی ترکمن و دیگر محصولات قوم ترکمن ضعیف عمل شده است.
اهمیت بالای بسته‌بندی در عرضه و صادرات صنایع‌دستی
مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری خراسان شمالی می‌گوید: بسته‌بندی مناسب صنایع‌دستی در عرضه محصول و صادرات آن به دیگر کشورها اهمیت زیادی دارد.
حبیب یزدان پناه با بیان اینکه خلأ بسته‌بندی مناسب سبب ضایع شدن صنایع‌دستی و ناامیدی در دل هنرمندان می‌شود، اظهار می‌کند: به‌منظور برندسازی صنایع‌دستی هنرمندان استان، گروهی را برای امر برندسازی تشکیل داده‌ایم و حتی در این رابطه با شرکت‌های باتجربه دیگر استان‌ها مذاکره کرده‌ایم.
ماهیت صنایع دستی هدیه و سوغاتی برای دیگر شهرها و کشورهاست، بنابراین عرضه محصول بدون بسته بندی برای مشتری معنایی ندارد
یزدان پناه می‌افزاید: همچنین برای آشنایی هنرمندان همایش و کارگاه‌های ویژه برندسازی و بسته‌بندی محصولات برگزار کرده‌ایم.
وی با تأکید بر اینکه عرضه محصولات به‌ویژه صنایع‌دستی باید در خور مشتری باشد، بیان می‌کند: ماهیت صنایع‌دستی هدیه و سوغاتی برای دیگر شهرها و کشورهاست، بنابراین عرضه محصول بدون بسته‌بندی برای مشتری معنایی ندارد.
مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری خراسان شمالی تصریح می‌کند: بسته‌بندی که همراه با برند باشد قطعاً زمینه معرفی و جذب مشتری را افزایش می‌دهد و این امر در رشد اقتصادی تأثیر زیادی خواهد داشت.
یزدان پناه با اشاره به اینکه 51 رشته صنایع‌دستی در خراسان شمالی فعال است، عنوان می‌کند: یک هزار و 250 کارگاه و 46 فروشگاه صنایع‌دستی نیز در زمینه تولید و عرضه فعالیت می‌کنند.
بر این اساس، چنانچه صنایع‌دستی فاخر خراسان شمالی مطابق سلیقه روز مشتریان در حوزه بسته‌بندی شکیل جایگاهی را به دست نیاورد، نخواهیم توانست آن‌طور که بایدوشاید به رشد اقتصادی استان کمک کنیم.
همچنین صنایع‌دستی در معرفی و شناساندن خراسان شمالی به سایر مناطق کشور بی‌تأثیر نخواهد بود، بنابراین ضرورت دارد علاوه بر جذب مشتری در فروشگاه‌ها و نمایشگاه‌ها در راستای معرفی استان به‌وسیله محصولات هنری در زمینه برندسازی اقدام شود.
درحالی‌که وجود هزاران هنرمند صنایع‌دستی و تنوع بسیار در تولید، ظرفیت بالایی را در توسعه تجارت و صادرات صنایع‌دستی در کشور فراهم کرده اما تولیدات بی‌برنامه و نبود بازارهای مناسب برای فروش و عرضه تولیدات، نگاه سنتی به تولید صنایع‌دستی و همچنین عرضه محصولات غیر سنتی به نام صنایع‌دستی چالش‌هایی است که باید بیش‌ازپیش در حوزه تجارت صنایع‌دستی موردتوجه قرارگرفته و برای رهایی از آن‌ها برنامه‌ریزی شود.