به گزارش تبسم مهر گروه دانش و فناوری؛ معصومه بخشی پور: دامنه شیوع ویروس کرونا که تمامی استان‌ها را در بر گرفته، باعث تعطیلی دانشگاهها و مدارس کشور شده و برای جلوگیری از عقب ماندگی تحصیلی وزارت خانه‌هایی مانند علوم و آموزش و پرورش سازوکارهایی را با محوریت آموزش از راه دور در پیش گرفته اند.
به نحوی که وزارت علوم پس از مواجهه با چالش چگونگی تداوم فعالیت‌های آموزشی در بحران کرونا، طرح جایگزینی آموزش الکترونیکی و غیرحضوری بر پایه فضای وب را به جای آموزش حضوری از تاریخ چهارم اسفند 1398 و با شروع فراگیری ویروس کرونا به دانشگاهها و مؤسسات آموزش عالی وابسته، ابلاغ کرد.
با این حال شواهد نشان می‌دهد که سازوکارهای آموزش مجازی با کمبودها و نقدهایی همراه است.
چالشهای آموزش مجازی دانشگاهها در دوران کرونا پررنگ شد
هرچند شیوه آموزش مجازی، دانشگاهها را در مسیر جدیدی در حوزه آموزش قرار داده و حرکت مثبتی به شمار می‌رود، اما به نظر می‌رسد نبود زیرساختهای آموزش مجازی در دانشگاهها در دوران کرونا پررنگ‌تر شده است.
بررسی‌های صورت گرفته از دانشگاهها حاکی از آن است که شیوه آموزش مجازی در این شرایط با نواقصی همراه است و ابراز نارضایتی از سوی دانشگاهها و دانشجویان از این بابت عنوان می‌شود.
از جمله این نواقص می‌توان به اختلالات دسترسی به اینترنت و جایگزینی پیام رسان های خارجی به جای بستر آموزش مجازی اشاره کرد.
از آنجایی که بسیاری از دانشگاهها بستر داخلی برای آموزش مجازی ندارند مجبورند از شبکه‌های پیام رسان استفاده کنند اما قطع و وصل شدن‌های پی در پی و کندی اینترنت از جمله چالش‌هایی است که در این راستا مطرح می‌شود.
برخی دانشگاهها می‌گویند حتی در صورت داشتن پلتفرم آموزش مجازی قطع و وصل شدن‌های پی در پی اینترنت در آموزش دروس تخصصی امکان دیالوگ و مکالمه را از آنها گرفته است.
دانشگاهها در انتظار تحقق وعده‌های وزارت ارتباطات
یکی دیگر از نکات مهم در اجرای مدل آموزش مجازی، بحث پرهزینه بودن آن برای دانشجویان است؛ چرا که آنها مجبورند برای حضور در یک کلاس مجازی، هزینه زیادی برای خرید بسته‌های اینترنتی بپردازند. هر چند اپراتورهای اینترنت برای مدت حدود 12 روز تا پایان اسفندماه 100 گیگابایت اینترنت رایگان در اختیار کاربران اینترنت ثابت قرار دادند اما با در نظر گرفتن این موضوع، برخی دانشجویان اعلام کرده اند که دارای مودم‌های اینترنت ثابت نبوده و همچنان مجبورند از اینترنت تلفن همراه خود برای حضور آنلاین در کلاس‌ها استفاده کنند.
در راستای ارائه خدمات بهینه آموزشی از این طریق، وزارت ارتباطات قول‌هایی به وزارت علوم داده و تفاهم‌هایی صورت گرفته که وزارت علوم هم پیگیر آنها است. برای مثال گفته شده که این دو وزارتخانه در حال مذاکره برای رایگان شدن و یا کاهش هزینه این کلاس‌ها برای دانشجویان هستند و وزارت علوم نیز اعلام کرده که در حال ارسال IP های دانشگاهها به وزارت ارتباطات است.
از سوی دیگر طرح درخواست از وزارت ارتباطات برای کمک به تسریع تکمیل زیرساختهای مورد نیاز آموزش‌های الکترونیک از جمله پهنای باند نیز از دیگر مواردی است که از سوی دانشگاهها عنوان می‌شود و در این میان دانشگاهها امیدوارند که با تحقق وعده‌های وزارت ارتباطات، امکانی فراهم شود که در جهت تکمیل زیرساخت‌ها، پهنای باند بیشتری در اختیار داشته باشند.
برخی دانشگاهها نیز می‌گویند ایستگاه‌های مخابراتی اطراف دانشگاه امکان ارائه برخی سرویس‌های مورد نیاز را نداشته و درخواستشان این است که بتوانند از خطوط فیبر نوری اجاره‌ای استفاده کنند.
مشکل پهنای باند در کلاسهای آنلاین
فارغ از موضوع زیرساختهای سخت افزاری که قاعدتاً نیاز به تقویت و پشتیبانی دانشگاهها دارد، یکی از مشکلاتی که با برگزاری کلاسهای درس مجازی نمود بیشتری یافت مشکل پهنای باند مربوط به کلاسهای برخط و آنلاین است که در صورت تقویت پهنای باند، موضوع آموزش مجازی و راه دور می‌تواند صورت نهادینه به خود گیرد.
موضوع آموزش مجازی بر بستر پیام رسانه‌ای خارجی از دیگر مواردی است که به دلیل نبود امکانات پیام رسان های داخلی دانشجویان را سردرگم کرده است. چرا که دانشجویان معتقدند پیام رسان های داخلی کیفیت مدنظر را ندارند. پیام رسان تلگرام با محدودیت و فیلتر روبرو است و پیام رسان واتس اپ و اینستاگرام تنها امکانی است که دانشجویان در اختیار دارند و به دلیل نبود بسترهای کلاس مجازی، باید به این پیام رسان ها تکیه کنند.
موانع موجود در آموزش مجازی دانشگاهها از نگاه وزارت علوم
روز گذشته وزارت علوم با انتشار اطلاعیه‌ای، ضعف در کیفیت ارتباطات اینترنتی در برخی مناطق کشور، کمبود سرعت و پوشش خدمات اینترنتی، بالا بودن هزینه‌های خدمات اینترنتی، فیلترینگ و محدودیت‌های موجود در استفاده از نرم‌افزارها و شبکه‌های اجتماعی خارجی را از جمله موانع موجود در آموزش از راه دور دانشگاهها در بحران کرونا عنوان کرد.
این وزارتخانه همچنین با اشاره به فراهم شدن 100 گیگابایت اینترنت رایگان برای همه اتصالات خانگی و تسهیل مناسبی که در اختیار دانشجویان در جهت کاهش هزینه‌ها و بهبود ارتباطات اینترنتی قرار گرفته، اعلام کرد: وزارت ارتباطات برای دانشگاهها نیز در حال محاسبه میزان ترافیک اضافه تحمیل‌شده است تا آنها از ترافیک رایگان بهره‌مند شوند.
افزایش غیرقابل پیش بینی مصرف اینترنت
در این راستا حمید فتاحی مدیرعامل شرکت ارتباطات زیرساخت ، در خصوص موضوع کیفیت ارتباطات اینترنتی و محدودیت‌های استفاده از شبکه‌های پیام رسان که به عنوان موانع پیش روی آموزش مجازی از سوی وزارت علوم مطرح شده است، توضیحاتی ارائه داد.
وی با اشاره به وجود برخی اختلالات در دسترسی به اینترنت اظهار داشت: به دلیل موضوع خانه نشینی دانش آموزان و دانشجویان و دورکاری مردم برای جلوگیری از شیوع ویروس کرونا، در این ایام حجم وسیعی بر مصرف اینترنت نسبت به شرایط عادی گذشته، افزوده شده است.
فتاحی گفت: بررسی‌های ما نشان می‌دهد که میزان مصرف کاربران در شبکه اینترنت نسبت به قبل از روزهای کرونا (حدود 20 روز پیش)، 100 درصد افزایش یافته است.
اختلالات در شبکه اینترنت مقطعی است
معاون وزیر ارتباطات خاطرنشان کرد: این میزان حجم مصرف، برای روند توسعه شبکه غیرقابل انتظار بود و به رغم آنکه ظرفیت شبکه به صورت متداوم در حال توسعه است، اما شاهد یک سری اختلالات در کیفیت ارتباطات بوده ایم.
مدیرعامل شرکت ارتباطات زیرساخت با بیان اینکه موضوع کیفیت اینترنت را در دو سطح تحت پیگیری قرار داده ایم، ادامه داد: به این معنی که در سطح شبکه دسترسی کاربران، توسعه شبکه اپراتورها در حال انجام است و محدودیت‌های تجاری میان اپراتورها برداشته شده است. در سطح شبکه ارتباطات زیرساخت نیز که توزیع پهنای باند در این سطح انجام می‌پذیرد، در حال توسعه ظرفیت هستیم.
تأمین پهنای باند از طریق پروایدرهای بین المللی
وی گفت: این توسعه هم برای شبکه IP داخلی صورت می‌گیرد و هم با توجه به افزایش ضریب مصرف، تأمین پهنای باند بین الملل را از طریق پروایدرهای بین المللی پیگیری کرده ایم و هم اکنون وضعیت شبکه ارتباطی تا حد خوبی بهبود یافته است.
معاون وزیر ارتباطات تاکید کرد: اگر برخی موارد به صورت موردی مطرح شود نیز با همکاری اپراتورها ظرف 24 ساعت برطرف می‌شود.
فتاحی اضافه کرد: بعد از واگذاری بسته اینترنت رایگان، شاهد افزایش ناگهانی مصرف اینترنت از سوی کاربران هستیم که ممکن است در برخی مواقع با اختلالات مقطعی در شبکه مواجه شویم اما با توسعه ظرفیت پیش بینی شده، امیدواریم هم اکنون کاربران با مشکل خاصی مواجه نباشند.
به دانشگاهها تسهیلات می‌دهیم تا هزینه سربار حداقلی شود
وی در مورد وضعیت اینترنت دانشگاهها نیز گفت: سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی در نظر دارد تسهیلاتی را در اختیار دانشگاهها بگذارند تا بتوان هزینه سربار ارتباطات را برای آنها به حداقل برساند. البته به نظر می‌رسد دانشجویان با داشتن 100 گیگابایت اینترنت رایگان که از سوی اپراتورها ارائه شده است، مشکلی بابت هزینه نداشته باشند.
مدیرعامل شرکت ارتباطات زیرساخت در خصوص به‌کارگیری پیام رسان های بومی در ارائه خدمات آموزش از راه دور نیز اظهار داشت: بر مبنای اعلام وزارت آموزش و پرورش، پیام رسانه‌ای داخلی به روزرسانی شده اند و به نظر می‌رسد با توجه به اینکه حجم استفاده کاربران میان چندین پیام رسان تقسیم شده است مشکلی از این بابت وجود نداشته باشد.
آماده هرگونه اقدام برای تقویت پیام رسانه‌ای داخلی هستیم
فتاحی تاکید کرد: اما با این وجود وزارت ارتباطات آماده ارائه هرگونه خدمات برای تقویت پیام رسان های داخلی است و در صورتی که این پیام رسانها نیاز به پهنای باند و ظرفیت ارتباطی داشته باشند، این وزارتخانه آماده همکاری است.
وی گفت: کارگروه ویژه رصد کیفیت ارتباطات در بحران کرونا در وزارت ارتباطات به صورت دائم در حال رصد و پایش وضعیت است و هرگونه مشکلی را در اسرع وقت پیگیری می‌کند.