چاپ

تبسم مهر - امروز سوم اسفند سالروز بزرگ‌ترین عملیات آبی خاکی ایران است که قرار بود بعد از فتح خرمشهر به دروازه‌های بصره برسد و دستاوردهای بزرگی هم برای سپاه ایران به همراه داشت.

روزنامه صبح نو نوشت: امروز سوم اسفند سالروز بزرگ‌ترین عملیات آبی خاکی ایران بود که قرار بود بعد از فتح خرمشهر به دروازه‌های بصره برسد اتفاقی که هر چند رخ داد اما شکست پشتیبانی از نیروهای عمل‌کننده در نهایت این هدف را ناکام گذاشت و منجر به شهادت سردار بزرگ سپاه اسلام «حمید باکری» هم شد. با این حال عملیات خیبر دستاوردهای بزرگی هم برای سپاه ایران به همراه داشت.
انجام عملیات خیبر در اسفندماه اتفاقی شاید غیرمنتظره برای فرماندهان جنگ بود، چه آن‌ها که انتظار داشتند عملیاتی بزرگ در غرب کشور انجام شود تا گره کور عملیات در جنوب کمی باز شود، با این حال عملیات جدید باز هم در جنوب بود. هدف آن تسخیر جزایر مجنون در منطقه هورالهویزه بود که منطقه‌ای استراتژیک برای عراق محسوب می‌شد زیرا از دست دادن آن برای عراق به معنای از دست رفتن تأسیسات نفتی و تسلط ایران بر دجله و ایضاً رسیدن نیروهای ایرانی به بصره بود. عملیاتی با اهدافی بزرگ که اگر همه آن به صورت موفق اجرا می‌شد ستون حکومت بعث به لرزه می‌افتاد. بعد از فتح خرمشهر بود که استراتژی ایران «تعقیب متجاوز» برای رفع فتنه بود و عملیات خیبر بر همین اساس طراحی شد. بااین حال مأموریت اصلی شناسایی عملیات بر عهده قرارگاه سری نصرت به فرماندهی شهید علی هاشمی بود که گزارش‌هایش را فقط به شخص محسن رضایی به عنوان فرمانده سپاه ارائه می‌کرد و کسی از آن باخبر نبود.
منطقه هورالهویزه به وسعت 1000 کیلومترمربع و جزایر مجنون شمالی و جنوبی به وسعت 200 کیلومترمربع بسیار نقطه مطلوبی برای عملیات ایران بود. فاصله آن از شهرک « القرنه » عراق 15 کیلومتر و بزرگراه بصره - العماره که از گلوگاه‌های مهم عراق است از غرب آن می‌گذرد. شهر هویزه در شمال غربی هور قرار دارد و مرز ایران از دل آب‌های آن عبور می‌کند. در جنوب آن شهرک القرنه و در شمال آن شهرک الغدیر قرار دارد. یکی از دلایل انتخاب این منطقه از سوی ایران برای عملیات خیبر استفاده بهینه از نیروهای پیاده و عدم توانایی استفاده عراقی‌ها از یگان‌های زرهی به دلیل شرایط خاص منطقه بود. وجود نیزارهای مختلف در این منطقه پناهگاه خوبی برای اختفای نیروها به حساب می‌آمد. در این منطقه از آغاز جنگ 1359 که چهار سال از آن می‌گذشت هیچ‌گونه تحرکی از سوی دو جناح صورت نگرفته بود. منطقه هورالهویزه که دارای باتلاق‌های فراوان و پوشش‌های گیاهی خاص مانند نی، بربی و چوران دارای 50 روستای مسکونی است. بیشتر مردم این منطقه از شیعیان جنوب عراق بودند که به دلیل ظلم و ستم از سوی حزب بعث عراق به این منطقه رانده شده بودند و در سخت‌ترین شرایط منطقه زندگی می‌کردند.
با همه توجهات عراق هرگز گمان نمی‌کرد ایران بتواند از این منطقه عملیاتی را اجرا کند ضمن اینکه انجام این عملیات اولین حضور ایران در خاک عراق بعد از فتح خرمشهر هم محسوب می‌شد و نبردی حیثیتی محسوب می‌شد به همین دلیل بود که در جزایر مجنون فقط یک گردان از نیروهای مردمی عراق بودند و در محور شمالی و جنوبی هم نیروهای مرزی در پاسگاه مستقر بودند. در این میان فقط خط طلاییه پر از موانع و کانال‌های فراوان بود. در محور زید هم موانع زیاد و نیروهای بسیاری مستقر بودند. خاکریزهای مثلثی شکل که طرحش را رژیم اسرائیل داده بود هم در این منطقه قرار داشت. عراق این خاکریزها را قبل از عملیات بیت‌المقدس ساخته بود تا از بصره دفاع کند. پس در عملیات خیبر دو محور مستقل با هدف تصرف شهر بصره اجرا شد. محور «زید» تحت پوشش «قرارگاه کربلا» با فرماندهی ارتش و محور هورالهویزه تحت پوشش قرارگاه نجف با فرماندهی سپاه. در محور هور پنج هدف با پنج قرارگاه مشخص می‌شود.
عملیات خیبر در ساعت 21 و 30 دقیقه سوم اسفندماه سال 1362 با رمز «یا رسول‌الله؟ ص ؟» آغاز شد. در شب و روز اول، نیروها در محور شمالی به جاده بصره -العماره رسیدند. اما در جنوب (محور زید) نیروها نتوانستند از موانع عبور کنند و عملیات در آنجا خیلی زود متوقف شد. با این حال موفقیت محور شمالی امیدوارکننده بود. در مرحله بعدی باید تعدادی از نیروها از راه هور به جزایر مجنون حمله می‌کردند و گروهی هم از طریق طلائیه که تنها راه خشکی در منطقه شمالی عملیات بود این حمله را انجام می‌دادند. عملیات در طلائیه با یک روز تأخیر انجام شد اما نیروهای هور از این موضوع مطلع نشدند و به سمت جزیره جنوبی رفتند. حالا باید از سمت طلائیه حمایت می‌شدند اما کسی آنجا نبود. شرایط سختی پیش آمده بود و به همین خاطر نیروهایی که قرار بود شبانه به خط بزنند را در روز، راهی منطقه کردند.
عراق هم هر چه توان داشت بر روی طلائیه متمرکز کرد تا این نیروها به جزیره جنوبی نرسند. «قرارگاه فتح» نیز در محور طلائیه موفق به شکستن خط عراقی‌ها نمی‌شود و در محور زید، قرارگاه کربلا موفقیتی به دست نمی‌آورد و نیروهای سپاه به ناچار از منطقه القرنه و الغدیر به داخل جزایر مجنون شمالی و جنوبی عقب‌نشینی می‌کنند. هر چند فتح جزایر مجنون برای ایران دستاورد بزرگی محسوب می‌شد اما با این حال عدم تحقق اهداف اولیه که رسیدن به بصره بود باعث افت روانی سپاه ایران بود. از سوی دیگر عراق با فشار زیاد و بمباران جزایر مجنون نمی‌خواست سقوط آن را باور کند پس در چندین نوبت برای اولین‌بار با وسعتی قابل ملاحظه مبادرت به بمباران شیمیایی کرد که در طول جنگ بی‌سابقه بود. در این عملیات 23 یگان عراق منهدم، 15 هزار نفر از آن‌ها کشته یا زخمی می‌شوند و تعدادی نیز به اسارت در می‌آیند. همچنین تجهیزات و ادوات متعددی منهدم می‌شود. در این نبرد نیروهای ایرانی موفق می‌شوند به 40 درصد از اهداف خود دست یابند.
از سوی دیگر فرماندهان ایران ناامید از موفقیت در فتح بصره هدف خود را حفظ جزایر می‌گذارند و پیام امام هم که فرموده بودند «جزایر حتماً باید نگه داشته شود. هرطور که شده» باعث افزایش مقاومت ایران در این منطقه شده بود. محسن رضایی هم ابلاغ کرد که از جزایر بیرون نمی‌رویم؛ حتی اگر سازمان سپاه از بین برود… بسیاری از فرماندهان قرارگاه هم سلاح گرفتند و به خط مقدم رفتند. عملیات خیبر تا اواخر اسفند ادامه داشت و در نهایت با فتح جزایر مجنون پایان پذیرفت. حضور ایران در خاک عراق باعث حساسیت غرب شد و ضرورت کمک به عراق و جلوگیری از شکست صدام را خواستار شدند به‌طوری‌که شبکه «سی‌بی‌اس» گزارش داد آمریکا اطلاعاتی را که از طریق ماهواره‌های شناسایی خود دریافت می‌کند در اختیار عراق قرار می‌دهد. همچنین ریگان، (رییس‌جمهوری وقت آمریکا) که دچار هراس شده بود دستور تهیه طرح‌های جدیدی به منظور تقویت عراق در جنگ با ایران را صادر می‌کند.
عملیات خیبر اگرچه به همه اهداف خود دست نیافت اما باعث حیرت جهان از عملیات نظامی ایران شد. نصب پل شناور به طول 13 کیلومتر روی آب‌های هور یکی از موفقیت‌های نظامی به شمار می‌رفت که در تاریخ نظامی بی‌سابقه بود. خبرگزاری فرانسه در سوم فروردین 1363 دست یازیدن به پل قایقی با چنین طولی در تاریخ نظامی مدرن را بی‌سابقه توصیف می‌کند. همچنین نبوغ و ابتکار نظامی قوای ایران در این عملیات زمینه مساعدی برای پیشبرد سیاست‌های سران نظام جمهوری اسلامی‌ایران فراهم می‌کند.