خبرنگارتبسممهر آخرین خبر بارگذاری شده در سامانه توزیع کاغذ و زینک که توسط تعاونی ناشران ایران آشنا به منظور ارائه کاغذ و زینک به ناشران کشور راه‌اندازی شده است مربوط به 27 تیر ماه است و این یعنی قریب به سه ماه خاموشی این سامانه و کارگروه درباره فرجام توزیع کاغذهای دولتی. کاغذهایی که با قول وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در سال آینده نیز به صورت حمایتی و با ارز 4200 تومانی با تایید واردکنندگان از سوی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و صمت برای مصرف نشر وارد کشور می‌شوند.

اما علت این سه ماه خاموشی این سامانه و توزیع نشدن کاغذ در میان ناشران چیست و یا شاید علت چراغ خاموش اجرا کردن این مهم؟

فرجام کاغذهای تقاضا شده برای چاپ کتاب در کشور از سوی ناشران و نیز آنچه واردکنندگان برای توزیع میان ناشران اقدام به ثبت و واردات آن کرده‌اند چه شده است؟ آیا یک شوک تازه قیمتی در بازار کتاب در انتظار مخاطبان این محصول است؟

آیا بازار کاغذ در انتظار یک شوک قیمتی است؟

پس از انتشار لیست مشهور واردکنندگان کالا و خدمات با ارز دولتی 4200 تومانی مشهور به ارز جهانگیری در شهریور سال گذشته و کشف فسادهای کلان صورت گرفته در این زمینه با موضوع واردات کاغذ، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی با رایزنی مسئولیت مدیریت واردات و توزیع کاغذ دولتی برای مصارف فرهنگی اعم از ناشر و روزنامه را بر عهده گرفت و کارگروهی به ریاست حسین انتظامی و با حضور بخش وسیعی از فعالان این عرصه تشکیل داد. این کارگروه با وجود انتشار منظم جداولی که حاکی از تصمیم‌گیری‌های آن بود در نهایت به دلیل تخصیص‌های ناصحیح و ایجاد رانت‌های غیرصنفی برای مصرف‌کنندگان در نهایت منحل و دو کارگروه تخصصی مجزا در معاونت فرهنگی و مطبوعاتی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی برای این منظور شکل گرفت.

در کارگروه کاغذ نشر در معاونت فرهنگی وزارت ارشاد معاون امور فرهنگی (رئیس کارگروه)، مدیرکل دفتر توسعه کتاب و کتابخوانی، مدیرکل دفتر چاپ و نشر، رئیس اتحادیه ناشران و کتابفروشان تهران، مدیرعامل اتحادیه شرکت‌های تعاونی ناشران آشنا، مدیر عامل موسسه خانه کتاب، مسئول حراست معاونت امور فرهنگی، رئیس اتحادیه لیتوگرافان تهران، مدیرکل دفتر حقوقی و مالکیت معنوی، مشاور اجرایی معاونت امور فرهنگی، نماینده سازمان تعزیرات حکومتی، مسئولان پیگیری کمیته‌های واردات، توزیع و نظارت، نماینده سازمان حمایت مصرف کننده و تولید کننده ایران در کنار نمایندگان معاونت فرهنگی گردآمدند و در سه زیر گروه تخصیص توزیع و نظارت بر ارائه و توزیع کاغذ دولتی به ناشران نظارت کردند. اما بر اساس آنچه پایگاه اطلاع رسانی سامانه توزیع کاغذ نشان می‌دهد، آخرین نوبت توزیع کاغذ دولتی میان ناشران تهرانی در مرداد ماه امسال بوده است و در پایان شهریور نیز جلسه‌ای به منظور تخصیص کاغذ به ناشران استان قم برگزار شده است. پس از این دو تاریخ با وجود فعال بودن سامانه وثبت تقاضای ناشران ظاهرا خبری از توزیع کاغذ نیست و یا بسیار محدود صورت پذیرفته است. این اتفاق در حالی رخ می‌دهد که در سه ماه پایانی سال اوج زمان فعالیت ناشران برای آماده شدن برای نمایشگاه کتاب تهران است و با جلو آمدن تاریخ  برگزاری این رویداد در سال جاری از پانزده اردیبهشت به 26 فروردین‌ماه زمان مورد نیاز برای تهیه کاغذ و نیز تلاطم در بازار آن نیز به طبع جلوتر خواهد آمد و به زودی شروع خواهد شد.

حالا سوال اصلی اینجاست که با نزدیک شدن به فصل انتشار کتاب ناشران به منظور حضور در نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران فرجام توزیع کاغذ میان ناشران به چه شکلی است و آیا یک شوک قیمتی در انتظار مصرف کنندگان است؟

به روایت آمار

آخرین آمار منتشر شده از سوی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی حاکی از آن است که تا نیمه آذر ماه سال جاری از 71 پرونده از 151 پرونده متقاضی واردات کاغذ فرهنگی به صنف نشر اختصاص داشته است که تقریبا نیمی از آن را شامل می‌شود. بنا بر مصوبه دولت امسال برای واردات 80 میلیون دلار کاغذ وارداتی با ارز دولتی به منظور مصرف فرهنگی مجوز داده شده است که این میزان به طور مساوی میان ناشران و مطبوعات تقسیم می‌شود.

بر اساس جداول منتشر شده از سوی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی بیش از 38 هزار تن کاغذ بخش نشر به منظور واردات و توزیع در سال جاری از سوی وارد کنندگان در قالب پرونده وارداتی به وزارت ارشاد ارائه شده است اما در نهایت تا امروز نزدیک به 8 هزار تن کاغذ از گمرک ترخیص شده است و در این میان تقریبا 25 هزار تن کاغذ نیز با وجود خرید ارز به منظور ترخیص بلاتکلیف مانده است. و مشخص نیست این حجم از کاغذ در نهایت به چه صورت قرار است به دست مصرف کننده برسد. به طور مکرر شنیده شده که مشکل این ترخیص در گمرک است اما به راستی در گمرک چه خبر است؟ 

گمرک گره از کار باز می‌کند؟

طی روزهای اخیر از سوی مسئولان گمرک خبرهای درباره حل معضل واردات کاغذهای وارداتی به کشور اعلام شد که نشان از تسریع در روند ترخیص آنها می‌دهد. بر اساس آنچه مهرداد جمال ارونقی معاون فنی و امور گمرکی گمرک ایران اعلام کرده است موضوعی که باعث نگاه داشت کاغذ در گمرک بوده است مسکوت ماندن مساله تشخیص کاربرد کاغذهای وارداتی بوده است و در نهایت نیز گمرک اعلام کرده است به منظور تفکیک کاربرد کاغذ (مقوا) برای مصارف چاپ، نوشتن یا سایر مقاصد گرافیکی از سایر مصارف آن ، ملاک تفکیک، گرماژ 250 می باشد و به این ترتیب ، کاغذ (مقوا) قابل طبقه بندی ذیل شمارۀ 4810 (غیر از کاغذ کرافت) که وزن (گرماژ) آن حداکثر 250 باشد به عنوان کاغذ (مقوا) برای مصارف چاپ، نوشتن یا سایر مقاصد گرافیکی تلقی می‌شود و در دستور ترخیص قرار می‌گیرد.

همچنین در نامه ابلاغ شده از سوی این مقام مسئول در گمرک ایران انواع کاغذ چاپ، تحریر و فتوکپی به وزن هر مترمربع حداقل 40 گرم و حداکثر 150 گرم ، مشمول استاندارد اجباری می باشند.

با صدور این اطلاعیه مشکل اصلی در زمینه وارد نشدن حجم وسیعی از کاغذهای وارداتی به بازار نشر رخ می‌نماید: نخست تاخیر در صدور گواهی استاندارد آنها و دوم  مساله تعیین ماهیت کاغذهای وارداتی که مشمول بودن یا نبودن آنها از ارز دولتی را نیز در نهایت رقم می‌زند.

بر این اساس به نظر می‌رسد جدای از مساله احراز استاندارد برای کاغذهای وارداتی موضوع مهم دیگری که گمرک با آنها روبرو است واردات کاغذهایی بجز آنچه در تقاضا و ثبت سفارش واردکنندگان درج شده است. به عبارت دیگر سودجویی برخی واردکنندگان منجر به تغییر محصول  پس از ثبت سفارش و حتی تغییر محتوای برگه‌های ثبت سفارش پس از تایید و در نهایت واردات کاغذی است که مطابق نمونه از پیش اعلام شده نیست و یا کاربردهای چندگانه دارد.

این اتفاق در صورت احراز به چند مساله دامن خواهد زد. نخست کاهش کاغذ قابل استفاده برای ناشران در ماه‌های پایانی سال و در نتیجه افزایش قیمت این محصول در بازار آزاد، افزایش قیمت کتاب در سال آتی و کاهش حضور آن در سبد خرید خانوار و جدای از همه اینها روی دست ماندن برخی شرکت‌های واردات کننده متخلف که مشخص نیست برای برخورد با آنها چه تدبیری اندیشیده شده است.

مسئولان شرکت تعاونی ناشران آشنا از ابتدای ورود به این عرصه تاکنون هرگز حاضر به پاسخگویی درباره عملکرد خود به رسانه‌ها نبوده‌اند و در مقابل وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی نیز لزومی در این مساله احساس نکرده است. پیگیری‌های مهر در ماه‌های گذشته در این زمینه و صحبت با متولیان این موضوع نیز کماکان با در بسته و عدم اطلاع رسانی و توضیح شفاف در این زمینه همراه بوده است. 

با این همه روز گذشته ایوب دهقانکار مشاور اجرایی معاونت فرهنگی وزارت ارشاد در توضیحی مختصر به مهر درباره این موضوع اظهار داشت: بخشی از این 20 هزار تن کاغذ ترخیص و توزیع شده است و بخش دیگری در حال ورود به کشور و بخشی نیز در حال ترخیص است. میانگین زمان لازم از خرید ارز تا ورود کلا به کشور و ترخیص و استقرار در شبکه‌های توزیع از 6 تا 9 ماه طول می‌کشد.

وی همچنین تاکید کرد: ما از بخشنامه جدید گمرک استقبال می‌کنیم و امیدواریم عملیاتی هم بشود و در مقابل وزارت صمت نیز در ترخیص کاغذهای مصوب کارگروه که در گمرک معطل مانده است با وزارت ارشاد همکاری بیشتری داشته باشد.

با این پاسخ و با توجه به اینکه بخش قابل توجهی از این کاغذها در ماه‌های میانی تابستان خریداری شده است، شوک قیمتی کاغذ در بازار نشر گزینه‌ای محتمل به نظر می‌رسد که باید انتظار آن طی روزها و ماه‌های آینده را کشید.

با این همه اعلام خبر ترخیص کاغذهای دپو شده در گمرک در روزهای اخیر ، قیمت کاغذ تحریر و بالک در بازار آزاد را با روند کاهشی همراه کرده است تا جایی که به طور متوسط هر بند کاغذ بالکی 60 در 90 با گرماژ 55 گرم با قیمت هر بند 208 تا 215 هزار تومان با مبدا تولید روسیه و اروپا عرضه می‌شود و هر بند کاغذ تحریر 70 گرمی تولید اندونزی نیز با قیمت تقریبی 219 هزار تومان به ازای هر بند به فروش می‌رسد.

 باید منتظر ماند و دید این کاهش قیمت یک آرامش قبل از طوفان است یا ادامه روندی طبیعی در بازار کاغذ نشر در کشور.