به گزارش تبسم مهر  نشست «اصل ثابت و اهداف متغیر» چهارشنبه شب، اول آبان ماه در خانه مشروطه اصفهان برگزار شد. در آغاز این نشست سید مصطفی طباطبایی تجلی این بحث در حرکت حضرت سیدالشهدا(ع) را تبیین کرد.

این استاد دانشگاه تأکید کرد: اصل اساسی در میان تمامی امامان شیعه حفظ اسلام بوده است و آنان با توجه با اقتضائات زمانی رویکردهای مختلفی را اتخاذ می کردند. برای مثال پیامبر اسلام که چندین جنگ را فرماندهی کرده بودند، تن به صلح حدیبیه می دهند. صلحی که انعقاد آن موجب اعتراض برخی از مسلمانان هم می شود. اما مهم آن است که بدانیم اصل حفظ اسلام است و جنگ و صلح اهدافی متغیر هستند.

طباطبایی ادامه داد: این مرام در سیره امام علی (ع) نیز دیده می شود جایی که سکوت 25 ساله ایشان را باید در کنار سه جنگ داخلی دید.

این پژوهشگر تاریخ اسلام رفتار امام حسن (ع) در جنگ و صلح با معاویه را نیز در همین چهارچوب ارزیابی کرد و خاطرنشان کرد: امام حسین نیز ده سال بر بیعت با معاویه باقی ماندند و هنگامی که وضعیت را مناسب دیدند از بیعت با یزید سرباز زدند.

طباطبایی با اشاره به آن که قیام اصل اول حرکت سید الشهدا(ع) نبوده است توضیح داد: با توجه به دعوت 18 هزار نفری مردم کوفه از امام زمانه اقتضا می کرد که امام به سمت کوفه حرکت کنند تا در صورت امکان در آن جا حکومت تشکیل دهند و از آن جا پایگاهی برای مبارزه با یزید بسازند.

این استاد دانشگاه با توجه به اقتضایی بودن تصمیمات امام در مسیر امام گفت: وقتی امام دیدند که کوفه به دست ابن زیاد افتاده و سپاه حر ایشان را محاصره کرده، خواستند که بازگردند یا مسیر دیگیری را در پیش گیرند این در حالی است که در آغاز حرکت نظر کسانی که به ایشان می گفتند به کوفه نرو و مثلا به یمن برو را نمی پذیرفتند و آن را سبب ننگ می دانستند.

طباطبایی در پایان افزود ما نیز باید در زندگی خود اصلی مقدس را به صورت محکم و همیشگی در دست داشته باشیم و در طی مسیر متناسب با اقتضائات اهداف را تغییر دهیم. سراسر زندگانی اهل بیت(ع) همانند زندگی یک انسان 250 است که همگی برای اصل احیای اسلام تلاش می کنند اما نوع روش و منش آنان بنا بر زمان با یکدیگر متفاوت بوده است.

اصل ثابت و اهداف متغیر در حرکت مبارزاتی امام خمینی(ره)

دومین سخنران این جلسه محمود فروزبخش بود که «اصل ثابت و اهداف متغیر» را در حرکت مبارزاتی امام خمینی(ره) توضیح می داد.

فروزبخش در ابتدا توضیح داد که در اندیشه سیاسی امام خمینی(ره) اجرای هر چه بیشتر عدل و داد، اصل اساسی تمامی حرکات است.

این پژوهشگر خانه مشروطه توضیح داد که عدل در نزد امام خمینی(ره) به معنای همان حق یا اسلام است و از تعابیر سوسیالیستی امروزی بسیار متعالی تر است.

این نویسنده با اشاره به متن کتاب کشف اسرار تأکید کرد که امام خمینی(ره) همواره و در تمام زمان ها خواستار برچیده شدن سلطنت نبوده اند بلکه در این کتاب رفتارهای علمایی که قصد ارشاد شاهان را داشته اند تأیید شده است و امام خمینی(ره) در متن کشف اسرار به دفاع از خواجه نصیر الدین توسی و علامه مجلسی پرداختند.

وی توضیح داد: امام خمینی(ره) در مقطعی از زمان مشروطه سلطنتی را نیز تایید می کنند و برای زمانه خود مطلوب می دانند و از این حیث تفکراتشان به میرزای نائینی نزدیک می شوند، البته واضح است که امام خمینی(ره) در سال های مبارزاتی خود چنین اندیشه ای نداشته اند و این نظر مربوط به سالیانی است که امام کتاب کشف اسرار را می نگاشتند.

فروزبخش خاطرنشان کرد: امام خمینی(ره) در دهه چهل به این نتیجه قطعی می رسند که سلطنت باید سقوط کند و حکومت به فقیه برسد اما از طرف دیگر ایشان در پاریس هفت مرتبه به صورت رسمی اعلام می کنند که وقتی به ایران بیایم به قم خواهم رفت و تنها به ارشاد و نصیحت حکومت می پردازم.

وی در ادامه افزود: امام خمینی(ره) در نهایت رهبری حکومت جمهوری اسلامی را قبول کردند و حتی در ادامه خواستار برجسته تر شدن جایگاه و نقش ولایت فقیه در قانون اساسی شدند تا آن در بازنگری قانون اساسی، عنوان «مطلقه» به ولایت فقیه افزوده شد.

این پژوهشگر در جمع بندی سخنان خود گفت: امام خمینی(ره) در مسیر مبارزاتی خود اصلی ثابت برقراری عدل و اسلام را در نظر داشتند و در طی مسیر خود هر بار بیشتر از قبل متوجه شدند که باید فقیه اختیارات بیشتری را عهده دار شود و بدین ترتیب یسر تطور اندیشه و عمل سیاسی امام خمینی حالتی دارد که ما در آن اهداف متغیر را دنبال می کنیم.

آن چه در حکمرانی اصل است رسیدن به حکومت عدل است

آخرین سخنران این نشست حجت الاسلام فرشاد توسلی بود. این کارشناس دینی با بیان آن که تنها مطلبی که می توان آن را دارای حسن و قبح ذاتی معرفی کرد، عدل است تذکر داد: آن چه در حکمرانی اصل است رسیدن به حکومت عدل است و مطالب دیگر در درجات پایین تر قرار می گیرند و به اصطلاح نمی توانند حالت ناموسی داشته باشند.

وی تأکید کرد: در سال های اخیر بحث هایی به عنوان اصل مطرح می شود که پافشاری بر روی آنان اصل آن مطلب را ایدئولوژیک کرده است. مثلا می گویند تصدی دولت باید کم شود و یا نهادهای دولتی کمتر در امر دینی دخالت کنند. این سخنان نظر من هم هست اما باید بپذیریم که این دیدگاه ها اقتضایی است و نباید به عنوان اصل اساسی مورد استناد قرار گیرد.

توسلی در ادامه افزود: این که حکومت ساختارمند باشد و یا بدون ساختار، از جمله اهداف متغیر در حکمرانی است. عده ای با استناد به نوع حکومت امام علی که در آن ارتش رسمی وجود نداشت و یا آن که ایشان بیت المال را بی واسطه میان مردم تقسیم می کردند نتیجه می گیرند که امروز نیز باید امور به طور کامل دست مردم باشد و دولت به شدت کوچک شود. این در حالی است که در یک تطابق تاریخی باید دقت داشته باشیم اقتضائات زمان حکومت امیرالمومنین(ع) لحاظ شود.

این کارشناسی دینی در پایان نتیجه گرفت: این مطلب که تنها عدل در مقامی بالا قرار می گیرد به شارع کمک می کند که به سایر امور به حالت اقتضایی نگاه کند و به عبارتی دست او باز باشد، البته دقت کنید وقتی شارع بر روی مطلبی حتی به عنوان هدفی متغیر تاکید می کند، همگان باید همچون اصل بر روی آن پافشاری و حمیت داشته باشند و فرض داشتن اهداف متغیر در مسیر اسلام به معنای سست انگاشتن آن امور نیست.