به گزارش تبسم مهر شهلا کاظمی‌پور- جمعیت‌شناس و جامعه‌شناس با اشاره به آمارهای سال 95 مرکز آمار ایران گفت: طبق آمارها بیش از نیمی از جمعیت ایران در اوایل انقلاب روستانشین بودند؛ یعنی 47 درصد شهرنشین و 53 درصد روستانشین بودند اما به مرور زمان ضریب شهرنشینی در کشور افزایش و ضریب روستانشینی کاهش یافت، به طوری که در سال 1395 حدود 20 میلیون نفر از جمعیت کشور را روستانشینان تشکیل می‌دادند؛ یعنی معادل 75 درصد جمعیت کشور شهرنشین و 25 درصد روستانشین هستند.

عوامل موثر در کاهش جمعیت روستانشینان

وی با بیان اینکه کاهش ضریب روستانشینی در کشور به سه علت بستگی دارد، اظهار کرد: در دوران انقلاب جمعیت ایران به دلیل افزایش باروری با رشد شدیدی همراه بود، اما باتوجه به اینکه اقتصاد روستانشینان مبتنی بر کشاورزی است، کشش جذب جمعیت اقتصاد کشاورزی اشباع شد و درنهایت با نوعی سرریز جمعیتی در روستاها مواجه شدیم، یعنی جمعیت رشد کرد اما اقتصاد توانایی جذب جمعیت روستانشینان را نداشت در نتیجه روستانشینان به سمت شهرها مهاجرت کردند و این باعث افزایش جمعیت شهرها شد. از سویی دیگر نیز افزایش جمعیت روستاها در دوران انقلاب باعث شد برخی از روستاهای پرجمعیت به شهر تبدیل شوند.

این جامعه‌شناس به عامل دیگر کاهش ضریب روستانشینی در کشور اشاره و تصریح کرد: در دورانی که شهرها به دلیل افزایش جمعیت و مهاجرت گسترش یافتند، برخی از روستاهای اطراف به مجموعه شهری پیوستند و این نیز عامل دیگری در کاهش ضریب روستانشینی بود تا ضریب شهرنشینی در سال 95 به 75 درصد برسد.

27 درصد روستانشینان کمتر از 15 سال سن دارند

یک چهارم «زنان» ایرانی روستانشین هستند

به گفته کاظمی‌پور، در حال حاضر حدود 21 میلیون نفر از جمعیت کشور روستانشین هستند که 10 میلیون و 600 هزار نفر از آنها مرد و 10 میلیون 100 هزار نفر از آنها زن هستند.

بنابر اظهارات وی، حدود 24 درصد جمعیت ایران کمتر از 15 سال، حدود شش درصد بیش از 65 سال و حدود 70 درصد 15- 64 سال سن دارند، اما آمارهای منتشر شده از سوی مرکز آمار ایران حاکی از آن است که جمعیت جوان روستانشین بیش از نقاط شهری است، زیرا هنوز میزان باروری در روستاها کمی بیشتر از نقاط شهری است و عموما مهاجرت از نقاط روستایی به نقاط شهری توسط افراد فعال و شاغل رخ می‌دهد، در واقع حدود 27 درصد از جمعیت روستانشینان کمتر از 15 سال سن دارند.

این جمعیت‌شناس ادامه داد: در واقع یک چهارم از زنان ایرانی روستانشین هستند که حدود دو میلیون و 700 هزار نفر از آنها کمتر از 15 سال، حدود 700 هزار نفر بالای 65 سال و شش میلیون و 400 هزار نفر از آنها نیز حدود 15- 65 سال سن دارند. 

بالاترین ضریب روستانشینی در استان گلستان

وی در پاسخ به این سوال که بیشترین تعداد زنان روستایی در کدام نقاط کشور ساکن هستند؟ بیان کرد: اگرچه 20 میلیون نفر از جمعیت ایران روستانشین هستند اما روستانشینان به صورت پراکنده در کشور سکونت دارند، به طور مثال حدود 47 درصد استان گلستان و 41 درصد جمعیت استان خراسان جنوبی روستانشین هستند، این درحالیست که کمتر از 10 درصد جمعیت استان‌های قم و تهران در روستاها سکونت دارند. اغلب تعداد روستانشینان استان‌های محروم بیشتر از سایر استان‌ها است اما آمارها بیانگر آن است که بیشترین ضریب روستانشینی متعلق به استان گلستان و کمترین ضریب روستانشینی متعلق به استان قم است.

هشت درصد زنان روستایی همسرشان فوت کرده است

23 سالگی؛ میانگین سن ازدواج زنان روستایی

کاظمی‌پور در ادامه درباره میانگین سن ازدواج زنان کشور گفت: میانگین سن ازدواج زنان در کشور 24.5 سال است که این عدد در نقاط روستایی 23 و در نقاط شهری 25 سال است. همچنین براساس آمارهای سال 95 حدود 65 درصد زنان روستایی دارای همسر، حدود هشت درصد بدون همسر در اثر فوت، حدود 0.2 درصد بدون همسر در اثر طلاق و حدود 26 درصد مجرد بوده‌اند.

هفت درصد زنان روستایی شاغل هستند

وی در ادامه به وضعیت اشتغال زنان روستانشین نیز اشاره کرد و گفت: تنها هفت درصد جمعیت 15 تا 65 ساله زنان روستایی شاغل هستند. اما می‌توان ادعا کرد که در حقیقت از شش میلیون و 400 هزار زن 15- 64 ساله روستایی، حدود 40 درصد از آنها فعال باشند، زیرا اغلب در هنگام سرشماری از زنان اینطور سوال می‌شود که آیا طی یکسال گذشته کسب درآمد داشته‌اید یا خیر؟ اگر فعالیت آنها موجب کسب درآمد شده باشد، افراد شاغل محسوب می‌شوند. حال آنکه تعداد زیادی از زنان روستایی با وجود فعالیت خانه‌داری در کشاورزی، دام‌داری و دام‌پروری نیز مشارکت دارند و خود را خانه‌دار اعلام می‌کنند.

باسوادی 73 درصد از زنان روستایی

کاظمی‌پور در ادامه درباره وضعیت آموزش زنان نقاط روستانشین نیز تصریح کرد: به طور کلی حدود 90 درصد جمعیت ایران باسواد هستند که از این میان حدود 92 درصد از مردان و 88 درصد از زنان ایران باسواد هستند، این آمارها در حالی مطرح می‌شود که میزان باسوادی جمعیت در نقاط روستایی حدود 79 درصد است که از این میان حدود 84 درصد از مردان و 73 درصد از زنان روستانشین باسواد هستند. در واقع علی رغم اینکه میزان باسوادی در دوران بعد از انقلاب اسلامی افزایش یافت، اما هنوز میان سوادآموزی نقاط شهری و روستایی تفاوت چشم‌گیری وجود دارد.

وی همچنین در ادامه با اشاره به وضعیت بهداشت، سلامت و مرگ و میر زنان روستایی نیز تصریح کرد: در سراسر کشور میزان مرگ و میر عمومی 5 در هزار است، اما تفکیک جنسیت‌های آماری نشان می‌دهد که میزان مرگ و میر در مردان بیشتر از زنان است، به طوریکه این نرخ در مردان 6 در هزار و در زنان کمتر از 5 در هزار است. تفکیک مرگ و میر در نقاط شهری و روستایی اما حاکی از آن است که میزان مرگ و میر در نقاط شهری کمتر از نقاط روستایی است.

زنان روستایی از امکانات بهداشتی کمتری برخوردارند

این جمعیت‌شناس موضوع بهداشت را یکی از شاخص‌های توسعه کشور عنوان کرد و ادامه داد: امکانات بهداشتی و درمانی نقاط روستایی بسیار ضعیف‌تر از نقاط شهری است؛ زیرا دسترسی به امکانات بهداشتی و درمانی در روستاها کم است. عدم دسترسی به امکانات و عدم تمکن مالی باعث شده میزان برخورداری زنان روستایی از امکانات بهداشتی نسبت به مردان بسیار کمتر باشد این مسائل در حالی مطرح می‌شود که زنان روستایی به دلیل فعالیت‌های سخت روزانه خود مانند کارهای کشاورزی، قالی بافی، دامپروری و ...، سبک زندگی، فقر، عدم دسترسی به امکانات بهداشتی و عدم آگاهی از تغذیه سالم زودتر از سایر اقشار فرسوده‌تر می‌شوند.

این جامعه‌شناس در ادامه با تاکید بر اینکه ایران هنوز درگیر مرگ و میر اطفال است، ادامه داد: مرگ و میر نوزادان دختر به دلیل مسائل فرهنگی بیش از نوزادان پسر است، زیرا اهمیت و توجه به نوزاد پسر در نقاط روستایی باعث شده است تا خانواده‌ها از نظر سلامت جسمانی و روانی به نوزادان پسر توجه بیشتری داشته باشند. از سوی دیگر نیز هنوز مرگ و میر اطفال و مرگ و میر بعد از زایمان در ایران ریشه کن نشده است و عدم دسترسی به خدمات و بی‌توجهی به مسائل بهداشتی منجر شده تا این اتفاقات در نقاط روستایی بیشتر باشد.

کاظمی‌پور با اشاره به اینکه میزان باروری در روستاها کمی بیشتر از نقاط شهری است، یادآور شد: میانگین باروری در کشور 2 است اما این نرخ در نقاط شهری حدود 1.8 و در نقاط روستایی 2.2 است.

وی در ادامه درباره وضعیت پوشش بیمه‌ای زنان روستایی نیز اظهار کرد: آمار دقیقی در این زمینه وجود ندارد، اما حدود 80 درصد از روستاییان ایران تحت پوشش بیمه نیستند، زیرا بخش کشاورزی کارفرمایی ندارد و از سوی دیگر عدم آگاهی و عدم برخورداری از امکانات مالی کافی باعث شده است جمعیت روستایی تحت پوشش بیمه نباشند و در دوران سالخوردگی نیز از تامین آتیه محروم باشند.

وی در پایان ادامه داد: در همین راستا لازم است سیاست‌هایی را در راستای توسعه روستایی اتخاذ کنیم، در دورانی به سر نمی‌بریم که روستانشینان در محرومیت به سر ببرند. اولویت اول دولت‌مردان و مسئولان باید توسعه روستایی باشد، یعنی روستاییان از برق، آب، آموزش، بهداشت، اقتصاد سالم و بیمه برخوردار باشند و از سوی دیگر سیستم‌های بیمه‌های همگانی را برای همگانی شدن در روستاها به کار گیریم.