به گزارش تبسم مهر سرویس علمی پس از بررسی دلایل افت ریاضیات و گفت‌وگو با تعدادی از استادان و دانشجویان ریاضیات، در سلسله گفت‌وگوهایی با استادان و دانشجویان جغرافیا، دلیل مورد غفلت واقع شدن این رشته را بررسی کرد. استادان در صحبت‌های خود، متناسب نبودن تعداد فارغ‌التحصیلان جغرافیا با نیاز جامعه، بی‌توجهی مسئولان به قابلیت‌های این علم و بی‌انگیزگی دانشجویان را از چالش‌های پیش‌روی جامعه جغرافیدانان کشور دانستند.
یکی از اعضای هیات‌علمی دانشگاه شهید بهشتی در گفت‌وگو با ایسنا، درباره قابلیت‌های بالقوه این علم گفته بود: «جغرافیدانان می‌توانند آن پیوندی که بین مطالعات جغرافیایی و نیازهای برنامه‌ریزی به وجود آمده را در خدمت بهبود شرایط زندگی در کشور به کار بگیرند.»
این استاد دانشگاه یکی از آسیب‌هایی که متوجه علم جغرافیا شده را شاخه‌شاخه شدن آن عنوان کرد و افزود: «هر علمی قابلیت‌هایی دارد، ولی وقتی آن را خیلی جزئی می‌کنید و به شاخه‌های متعدد تجزیه می‌کنید، ماهیت اصلی آن از بین می‌رود. این اتفاقی است که متأسفانه در سال‌های اخیر در جغرافیا روی داده است. این شاخه‌شاخه شدن از یک طرف باعث شده که دانشجوی بیشتری پذیرش شود که از یک‌سو، گروه‌های آموزشی از پس آموزش درست این دانشجویان به خوبی برنمی‌آیند و از سوی دیگر، با خیل عظیم فارغ‌التحصیلانی روبه‌رو می‌شویم که درست آموزش ندیده و نمی‌توانند جذب بازار کار شوند.»
تعداد زیاد دانشجویان ورودی رشته جغرافیا بارها در گفت‌وگوهای استادان با ایسنا مطرح شده است. در سال 97، دانشگاه فردوسی مشهد 30 نفر دانشجو را به صورت شبانه پذیرفته است، ولی امسال این تعداد به 90 نفر رسیده که همگی آن‌ها به صورت روزانه وارد دانشگاه می‌شوند. دانشگاه تهران نیز در سال 97، با توجه به آن چه در دفترچه پذیرش رشته علوم انسانی آمده 60 دانشجو را جذب کرده، اما در سال 98 این تعداد به 90 نفر رسیده است.
در دانشگاه کردستان، رشته جغرافیا بالاترین میزان پذیرش در میان رشته‌های روزانه با 60 نفر ورودی را دارد و در دانشگاه کوثر بجنورد در سال 98، 60 نفر در رشته جغرافیا پذیرفته شده‌اند. دکتر عباس سعیدی در گفت‌وگو با ایسنا درباره تعداد بالای فارغ‌التحصیلان گفته بود: «میان تعداد فارغ‌التحصیلان جغرافیا و نیاز جامعه اصلا تناسبی دیده نمی‌شود؛ این نبود تناسب به این دلیل است که ما بی‌رویه تعداد گروه‌های آموزشی و شاخه‌های جغرافیا را اضافه کرده‌ایم، بدون آنکه به نیازهای جامعه و امکان اشتغال فارغ‌التحصیلان توجه داشته باشیم. در همه جای کشور، اعم از مراکز دولتی و بخش خصوصی، گروه آموزشی تأسیس کرده‌ایم؛ حالا آن‌قدر فارغ‌التحصیل فوق لیسانس و دکتری جغرافیا داریم که بعید به نظر می‌رسد جامعه بتواند برای این تعداد اشتغال ایجاد کند.»
پای ثابت صحبت‌های استادان جغرافیا، بی‌توجهی مسئولان به قابلیت‌های این علم است. استادان جغرافیا معتقدند علت استفاده نکردن مسئولان در سمت‌های مختلف از فارغ‌التحصیلان جغرافیا و مشورت نگرفتن از جغرافیدانان در تصمیم‌گیری‌ها این است که آن‌ها نمی‌دانند این علم چه قابلیت‌هایی دارد. یکی از اعضای هیات‌علمی دانشگاه تربیت مدرس در این باره می‌گوید: «متأسفانه به دلیل عدم شناخت از دانش جغرافیا یا به علت غرض‌ورزی بعضی مسئولین، جغرافیا به عنوان علم اصلی آمایش سرزمین مهجور مانده و از پتانسیل‌های جغرافیا برای توسعه کشور استفاده نمی‌شود. بسیاری از کارهایی که در کشور انجام می‌شود، کارهای تخصصی جغرافیدان است که توسط دیگر رشته‌های تخصصی با کیفیت نامناسب ارائه می‌شود.»
دانشجویانی که در رابطه با جایگاه علم جغرافیا با خبرنگار ایسنا گفت‌وگو کردند، در صحبت‌های خود مدعی شدند در ایران هیچ بهایی به جغرافیا نمی‌دهند. یکی از دانشجویان نیز با اشاره به این که شهردار اسبق تهران نیز جغرافیا خوانده، گفت: «شهردار اسبق تهران، سال‌ها در دانشکده جغرافیای دانشگاه تهران تدریس کرده بود، ولی جایگاهی برای دانش‌آموختگان جغرافیا در شهرداری تعریف نکرد. در صورتی که یکی از اصلی‌ترین جایگاه‌های دانش‌آموختگان جغرافیای شهری می‌تواند شهرداری‌ها باشد.» در حالی که اغلب استادان معتقدند ناآشنایی مسئولان با علم جغرافیا باعث شده که از توانایی‌های فارغ‌التحصیلان جغرافیا استفاده نشود، معاون پژوهشی دانشکده جغرافیای دانشگاه تهران می‌گوید: «در قوانین استخدامی جای زیادی برای فارغ‌التحصیلان جغرافیا وجود ندارد.»
جغرافیا علمی است که به سبب وسعت مفاهیم آن با رشته‌های دیگری هم‌مرز شده است. این رشته در مقاطع بالاتر گرایش‌هایی همچون جغرافیای سیاسی، جغرافیای شهری، جغرافیا و برنامه‌ریزی گردشگری دارد که با رشته‌های دیگری همچون علوم سیاسی، گردشگری و شهرسازی مرتبط است. یکی از دانشجویان جغرافیا درباره این هم‌مرزی علوم و چالش‌هایی که دارد، می‌گوید: «بین رشته جغرافیا با گرایش برنامه‌ریزی شهری، شهرسازی و معماری اشتراک‌های زیادی وجود دارد و دانشجویان رشته‌های فنی خود را صاحب برنامه‌ریزی شهری می‌دانند و از ورود دانش‌آموختگان جغرافیا به این حوزه جلوگیری می‌کنند. در صورتی که نویسندگان بیشتر کتاب‌هایی که دانشجویان شهرسازی می‌خوانند جغرافیدانان هستند. اصلا بهتر است در سازمان‌ها، شغلی برای دانش‌آموختگان رشته جغرافیا تعریف شود.»
بخشی از پروژه‌های مرتبط با آب‌وهوا، مخاطرات طبیعی، برنامه‌ریزی‌های شهری و روستایی و ... توسط سازمان‌های مختلف به دانشکده‌های جغرافیا واگذار می‌شود. این همان چیزی است که در رشته‌های فنی از آن به عنوان ارتباط صنعت و دانشگاه تعبیر می‌شود و اکنون برخی از جغرافیدانان معتقدند دانشکده‌های جغرافیا به اندازه سابق با جامعه ارتباط ندارند. یکی از استادان دانشگاه تهران درباره وضعیت پروژه‌ها در رشته جغرافیا می‌گوید: «در گذشته شانس پروژه گرفتن بسیار بالاتر از الان بود، یعنی یا درخواست از جغرافیدانان بیشتر بود و یا اینکه اگر خود جغرافیدانان طرح خوبی برای ارائه داشتند، از طرح آن‌ها حمایت می‌شد. در حال حاضر اصلاً این‌طور نیست؛ یعنی من در چند سال اخیر بهترین ایده‌ها را می‌برم، ولی می‌گویند خوب است؛ اما پولی برای اجرایی کردن آن وجود ندارد یا می‌گویند با هزینه شخصی انجام دهید. اگر بعداً به سود رسید، سود را با شما شریک می‌شویم! الان صرفاً پروژه‌هایی که بسیار ضروری باشند، انجام می‌شوند.»
یکی دیگر از اعضای هیات‌علمی دانشگاه تهران نیز درباره شرایط پروژه‌های جغرافیا گفته بود: «الان مدتی است که دولت پول پروژه را ندارد، چه برسد به پروژه‌های ما.» این در حالی است که برخی از دانشجویان این رشته می‌گویند: در قالب تفاهم‌نامه‌ها، همکاری‌هایی میان دانشکده و برخی سازمان‌ها وجود دارد، ولی برخی استادان نسبت به دانشجویان کم‌لطفی می‌کنند. اگر در همین پروژه‌هایی که با نهادهای مختلف دارند، اسم دانشجویی که با وی کار کرده است را بیاورند یا از توانایی‌های دانشجویان نیز استفاده کنند، رشته جغرافیا می‌تواند جایگاه بهتری در جامعه پیدا کند.
تاثیر تحریم‌ها بر فعالیت‌های علمی جغرافیدانان، لزوم تغییر دیدگاه سنتی نسبت به جغرافیا و نبود جایگاه قانونی و علمی برای ارائه گزاره‌های علمی توسط جغرافیدانان از دیگر موارد طرح شده توسط استادان جغرافیا است. کشور ما از لحاظ جغرافیایی شرایط خاصی دارد. قرار داشتن بر روی کمربند زلزله، وقوع رانش زمین و تاثیر پذیرفتن از تغییرات اقلیم در سال‌های اخیر باعث شده که هر ساله هزینه‌های زیادی صرف مقابله با مخاطرات جغرافیایی شود. در صورتی که این هزینه‌ها احتمالا با بهره‌گیری از نظرات جغرافیدانان، تعریف جایگاه قانونی برای ارائه نظرات آن‌ها و اهمیت دادن به جایگاه شغلیِ خیل عظیم فارغ‌التحصیلان جغرافیایی که هر سال وارد جامعه می‌شوند، می‌تواند کاهش پیدا کند.
http://tabasomemehr.ir/fa/News/71118/واکاوی-چالش‌های-جغرافیا-از-زبان-استادان-و-دانشجویان