به گزارش تبسم مهر پرستو متینی زاده دبیر کمیته محیط زیست شورای اسلامی شهر تهران، در یادداشتی نوشت: با فرارسیدن مهر ماه و آغاز سال تحصیلی، مدارس بازگشایی شده و میلیون‌ها دانش‌آموز به شوق آموختن‌های تازه و برای فراگرفتن تعالیم جدید روانه مدارس می‌شوند. روزهای آغازین در مدارس دارای اهمیت بسیاری است چراکه می‌تواند به ایجاد نگرش‌های راهبردی در دانش‌آموزان، تقویت انگیزه برای تلاش و تحصیل، گسترش ارزش‌ها و نگرش‌ها و فراگیری مهارت‌ها کمک کند. بنابراین یکی از مهمترین مسائلی که باید مورد توجه قرار گیرد، فراهم کردن و ایجاد محیط آموزشی مناسب در مدارس کشور است.
هر ساله با بازگشایی مدارس میلیون‌ها کتاب در بین دانش‌آموزان مقاطع مختلف تحصیلی توزیع می‌شود. این کتاب‌ها در طول سال تحصیلی همراه دانش‌آموزان خواهند بود تا آنها به سوی رشد و آگاهی هدایت شوند. در این بین، متاسفانه موضوع آموزش محیط زیست از سوی نظام آموزشی کشور مغفول واقع شده و هنوز کتاب درسی مناسب با این موضوع در مدارس و دانشگاه‌ها تدریس نمی‌شود.
بر اساس گفته مجید عباسپور استاد دانشگاه صنعتی شریف و عضو شورای عالی حفاظت محیط زیست، پس از آنکه در سال 72، شورای عالی حفاظت محیط زیست در کشور فعال شد برای رفع این مشکل قدم‌هایی برداشته شده است، اما آن قدم‌ها هنوز راه به جایی نبرده‌اند. آن زمان، مسئولان به این نتیجه رسیدند که مساله آموزش‌های زیست‌محیطی در رده‌های مختلف تحصیلی نادیده گرفته شده و نمی‌توان در کتاب‌های درسی تمام مقاطع تحصیلی، موضوعی درباره حفظ محیط‌زیست پیدا کرد و در سطح دانشگاه نیز اصلا کتابی با موضوع محیط زیست وجود نداشت.
در سال‌های اخیر به دلیل بی‌توجهی انسان به محیط زیست و تخریب و دگرگونی آن خسارت‌های جبران‌ناپذیری به میراث مهم و با ارزش کره زمین وارد شده است. در واقع، یکی از مهمترین عوامل آلودگی و تخریب محیط زیست عدم آگاهی جامعه نسبت به مسائل محیط زیستی است. با این حساب، تشدید مخاطرات محیط زیستی و افزایش پیامدهای ناشی از تخریب کره زمین موجب افزایش اهمیت آموزش محیط زیست شده است و این مسئله موجب شده تا در بسیاری از کنفرانس‌های ملی و بین‌المللی برگزار شده در سال‌های اخیر مانند کنفرانس استکهلم، بلگراد، تفلیس و ریو به آن پرداخته شود.
در ایران، مصوبه مهر 1374 شورای عالی حفاظت محیط زیست، ضرورت آموزش را دانش‌افزایی محیط زیست دانسته است. این مصوبه راه را برای آموزش محیط زیست باز کرد. سازمان حفاظت محیط زیست بار این مسئولیت را بر دوش کشید.
آموزش محیط زیست فرآیندی است که به افراد امکان می‌دهد موضوعات محیط زیستی را مورد بررسی قرار دهند، در حل مسائل مشارکت و در جهت بهبود وضعیت محیط زیست اقدام کنند. در نتیجه افراد درک عمیق‌تری نسبت به مسائل محیط زیستی به دست می‌آورند و از مهارت‌های لازم برای تصمیم‌گیری آگاهانه و مسئولانه برخوردار خواهند بود. آگاهی و حساسیت به محیط زیست و انگیزه برای بهبود یا حفظ کیفیت محیط زیست، مهارت در شناسایی و کمک به حل چالش‌های محیط زیستی از مولفه‌های آموزش محیط زیست است.
روش‌های مورد استفاده برای آموزش محیط زیست در دوره‌های ابتدایی و متوسطه از کشوری به کشور دیگر متفاوت است. اگر به تعریف ارایه شده برای آموزش محیط زیست نگاهی دوباره داشته باشیم به خوبی آشکار می‌شود که فرایند یاددهی- یادگیری مناسب برای این نوع آموزش باید فعالیت های یادگیری متعدد از جمله موارد زیر را شامل شود:
1. مفهوم‌سازی: دانش‌آموزان پس از آشنایی با مفاهیم محیط زیست و یافتن نگرشی مثبت به آن مهارت لازم را برای باز تولید دانش پیدا کنند.
2. مطالعه موردی: دانش‌آموزان در یک زمینه معین به مطالعه و تحلیل موقعیت و شرایط زندگی واقعی خود می‌پردازند.
3. ایفای نقش: دانش‌آموزان طی یک فعالیت نمایشی به ایفای نقش برخی شخصیت‌های مسئول در حوزه محیط زیست و به مسایل مطرح در جامعه می‌اندیشند. طرح و برنامه پیشنهاد می‌کنند.
4. حل مسئله: دانش‌آموزان و معلم یک مساله محیط زیستی موجود در جامعه را شناسایی و مورد بررسی قرار می‌دهند و برای حل آن راه حل‌هایی پیشنهاد می‌کنند.
این مهم محقق نمی‌شود مگر اینکه در طراحی و تولید برنامه‌های درسی و اتخذ رویکرد فعال همراه با درگیر شدن دانش‌آموزان و ایجاد مشارکت از سوی آنها.*
با این توضیحات، دانش‌آموزان می‌توانند نقش مهمی را در حفظ محیط زیست ایفا کنند. کودکان و نوجوانان امروز به شهروندانی تبدیل می‌شوند که تصمیمات‌شان، نه تنها روی محیط زیست کنونی که در آن زندگی می‌کنند بلکه بر آیندگان و سایر بخش های جهان اثر می‌گذارد. به همین دلیل ضروری است که نظام آموزشی کشور، در توسعه برنامه جامع آموزش‌های زیست محیطی، جوانان و کودکان را از مسائل و راهکارهای زیست محیطی آگاه کند. این برنامه‌ها باعث شکل‌گیری مهارت‌هایی در جهت رفع مشکلات زیست محیطی می‌شود. دانش‌آموزان با مشارکت در امور محیط زیست، حس مسولیت در نگهداری از مواهب طبیعی و رعایت قوانین و مقررات می‌توانند در پاسداری از زیست کره و توسعه پایدار کوشا باشند.
*برگرفته از جزوه آموزشی معلمین و حفظ محیط زیست، منتشر شده از سازمان حفاظت محیط زیست.